[գոյական]
1. Իրականությունը որպես զարգացման ընթացք՝ գործընթաց: Պատմության դիալեկտիկա:
2. Անցյալին վերաբերող փաստերի՝ իրողությունների ևն ամբողջությունը: Պատմության դասերն ուսանելի են բոլոր նրանց համար, ովքեր փորձում են նորից պատերազմ սանձազերծել:
3. Մարդկային հասարակության պատմական զարգացման ընթացքը: Պատմությունը տվել է մեզ ուսուցիչներ երեք մեծ (Ե. Չարենց):
4. Հասարակության՝ նրա որևէ հատվածի (ժողովրդի, ազգի ևն) կամ նրա որևէ պատմական դարաշրջանի զարգացման ուսումնասիրությամբ զբաղվող գիտություն, պատմական գիտությունը: Միջին դարերի պատմություն: Ստրկատիրական հասարակության պատմություն: Հայ ժողովրդի պատմություն:
5. Որևէ բանի զարգացման պատմական ընթացքը: Երկրակեղևի պատմություն:
6. Բնության՝ մշակույթի՝ երևույթի գիտելիքների ևն պատմական զարգացումն ու փոփոխություններն ուսումնասիրող գիտություն: Բնական պատմություն: Գրականության պատմություն: Լեզվի պատմություն:
7. Մեկի՝ մի բանի հետ կապված իրողությունների ու փաստերի ամբողջությունը: Մեզ մոտ բոլորը գիտեին նրա պատմությունը, բոլորը գիտեին, որ նա սպանել Է իր կնոջը ( Ֆ. Դոստոևսկի):
8. Պատմական բնույթի ուսումնասիրություն՝ աշխատություն՝ երկ՝ գիրք: Լույս տեսավ հայ ժողովրդի պատմության բազմահատորյակի առաջին հատորը:
9. Պատմագիրք պատմիչների՝ պատմագիրների գրած պատմական գիրք: Եղիշեի պատմությունը կրում Է <<Վասն Վարդանայ և հայոց պատերազմին>> խորագիրը:
10. Պատմական անցքերի շարադրանք՝ նկարագրություն: Բարձր ոգևորություն կհոսի նրա երակներով, երբ այդ պատմիչը իր պատմությունը կհասցնի մինչև այն օրը, երբ իրար միացան տասներկու ծուխ (Ա. Բակունց):
11. Գեղարվեստական (արձակ կամ չափածո) պատմողական ստեղծագործություն: Ո՞վ Էր այդ աղջիկը, որի անունը մի անգամ միայն հիշեցինք մենք մեր պատմության սկզբում (Մուրացան):
12. Որևէ դեպքի՝ իրողության ևն բանավոր հաղորդում, որևէ դեպքի մասին պատմելը: Ես երկար պատմություններ չեմ սիրում (Նար-Դոս):
13. Անցք, դեպք, եղելություն: Շորագյուղի ճամփին պատահած պատմությունն այսպես Է (Հ. Թումանյան):
14. Որևէ բան տեղի ունենալու ընթացքը, ընթացք: Եվ իշխանն սկսավ մի առ մի պատմել թե՛ յուր դիմումների և թե՛ արքայի սպառազինման ու անհաջող ընդհարման բոլոր պատմությունը (Մուրացան):
15. Հասարակության՝ մարդկանց ժողովրդի վերաբերմունքն այս կամ այն պատմական դեպքի՝ անձնավորության՝ գործիչի ևն նկատմամբ: Պատմությունը չի ներել դավաճաններին, մատնիչներին ու լրտեսներին և իր անողոք դատաստանն Է տեսել նրանց հետ:
16. (ժողովրդական) Զրույց, բանավոր ավանդություն՝ վեպ՝ հեքիաթ ևն: Տատը երկար պատմություններ Էր պատմում ձմռան գիշերներին:
17. (փոխաբերական) Անախորժություն, անախորժ՝ գլխացավանք պատճառող եղելություն: Նա դարձյալ ինչ-որ պատմության մեջ Էր խառնվել:
18. (փոխաբերական) Հաճախակի՝ պարբերականորեն կամ մշտապես կրկնվող երևույթ՝ իրողություն: Ե՛վ գիշեր, և՛ համբույր, և՛ լուսնյակ, տաղտկալի՜, ձանձրալի՜ պատմություն... (Վ. Տերյան):

գ. 1, Պատմվածք: 2. Նկարագրություն: 3. Կենսագրություն, կենսագրական: 4. Զրույց, (Բնց.) զրուցաբանություն, զրուցակարգություն: 5. Պատմագրություն, մատենագրություն, պատմաբանություն (քյզվդ.): 6. Առասպել (շինծու): 7. Հերյուրանք խոտ): 8. Ավանդություն (անգիր): 9. Վկայաբանություն (նահատակներ)ւ):

թյան 1. История. 2. Рассказ, повествование. 3. Событие, происшествие. 4. (փխբ.) Эра. ♢ Պատմություն անել рассказывать, рассказать. Պատմության անիվը ետ շրջել повернуть вспять колесо истории. Պատմության գիրկն անցնել отходить, отойти в историю, в прошлое.